(c)2021 Kinderen van Jemen – alle rechten voorbehouden aan de auteur | Websiteontwerp door Ingrid van de Linde – in samenwerking met Mediator Media
NEWS / BLOG
CHILDREN OF YEMEN
autumn 2022
Interview with Saeed Al-Gariri
by Anke Manschot
“I love the Netherlands. The Land of Freedom“
In 2014, writer, poet, and professor Saeed Al-Gariri fled from Yemen to the
Netherlands. Amsterdam became his new residence. He is no longer a
professor but writing and poetry is still his great passion. The war in his
homeland is very dear to his heart.
‘The Amsterdam houses that wash their feet in the water make me happy,’ writes
Saeed Al-Gariri (1962) on his website which contains observations, poems, and
literary reflections. The website is in Dutch, a language that he has not completely
mastered, in terms of speaking skills. But he manages to read and write Dutch well.
The interview takes place in the cafe ́-restaurant of the Eye cinema in AmsterdamNoord, near his home.
The conversation, of course, soon turns to Yemen, Saeed’s homeland. He calls it
“the worst country in the world to live in”. “Yes, I think the situation there is even
worse than in Ukraine now. There is a famine. The electricity usually doesn’t work.
Many hospitals and schools have been bombed or closed. The population is
poverty-stricken.”
He shows a recent photo from Yemen on his mobile phone, which a friend there
sent him. A boy with a backpack is standing in front of a school. There is a sign with
a text in Arabic letters on the door. “Closed until further notice,” translates Saeed.
Saeed, a Muslim like almost everyone else in his homeland, had a happy childhood.
Together with his parents and six brothers and sisters, he lived in a peaceful village
in South Yemen, near the sea. In 1983 he moved to Mukalla. “That is a beautiful
cosmopolitan port city in the province of Hadhramaut in South Yemen, where the
white houses also wash their feet in the water, just like in Amsterdam.” Here he
started working as a professor of literature and culture.
“South Yemen was an independent and socialist country until 1990,” he explains.
“Black people were not treated as inferior here like in North Yemen. They had equal
rights with us. In North Yemen, they could only work in cleaning or become soldiers
in a militia, in the lowest rank.”
In 1990, South Yemen and North Yemen were merged into one state.
“Corrupt dictators and their clique enriched themselves enormously, while the
population became increasingly poor, despite the fact this country is rich in raw
materials, such as oil, gold, copper, silver, agate, emerald, mercury, bitumen.“
“Freedom of expression came to an end. Criticizing the regime even became
dangerous. Islam, in this case the Muslim Brotherhood, became entwined with
politics. From 1994, women were required to wear a niqab. When I gave lectures,
the female students had to sit on one side of the room and the male students on
the other. I didn’t see the faces of my students. I only saw their eyes.” “Not good,” is
how he summarizes his criticism.
Conflicts between population groups arose. In 2014, a bloody war began. The
country was bombed by both Saudi Arabia and Iran. Saudi Arabia sided with the
government clique, Iran with the insurgent Houthi rebels in the North. As a result,
there were more than 350,000 deaths and four million refugees, according to UN
figures. Infectious diseases such as cholera spread.
“My mother died in 2015 because of that war. She had a problem with her stomach.
That would not have been fatal had there been medical attention. However, it
wasn’t there for her.”
But unlike the war in Ukraine, the war in Yemen hardly ever gets the attention of
the Dutch and foreign press. “Of course, I am very sad that the eyes of the world
are not on my homeland. And that the world offers Yemen far too little help. Yes, it
is a super complicated civil war to explain. However, that should not be a reason
not to pay attention to it.”
Why did he have to run? “I was a member of Al Hirak, a peaceful southern
organization that organized demonstrations against the dictatorship and fought for
the independence of the South. I also stood up for freedom during my lectures.
Some students passed on their reports to the police, I heard from fellow teachers
one day. They warned me that my life was in danger. Indeed, I had already noticed
that I was being followed by a policeman all day long. That was terrifying. I then
rushed to book a plane ticket to Jordan, with the intention of flying from there to
Schiphol.” Why the Netherlands? “I knew that the Netherlands is a country of
freedom.”
A friendly customs officer at the airport in Aden put a stamp in his passport. “That
was great luck. If he hadn’t been on duty that day, I never would have been allowed
on the plane. I slipped in through the VIP entrance of the plane.”
After six months in an asylum seekers’ centre in the Netherlands, he received a
residence permit. His wife and their two sons then came to our country.
“In my first years in Amsterdam, I often went to the Central Station to get the free
newspaper Metro to learn Dutch.”
Amsterdam reminds him of Mukalla, a port city with many tea houses where he
was so happy with his wife and sons before the misery started in his country.
One of Saeed’s favourite places in his new city is the statue of Spinoza, near the
Amsterdam town hall. “I often sit on the base of this statue to meditate a bit.
Spinoza appeals to me because of his struggle for equality and freedom.”
His website contains a hymn to this Jewish philosopher. It includes the sentences: I know that the road to happiness starts from here, where you stand, where I sit like a lost child. I’m listening to you. I think of your great questions. I enjoy your words that passers-by do not hear.
Since his flight, he has never visited his native country. “I won’t be safe if I go there,”
he predicts gloomily.
Two brothers and a sister still live in Yemen. Another sister found refuge in
Malaysia, a brother in Kuwait. His father and a brother both died of cardiac arrest
before war broke out in his homeland.
That war not only cost Saeed his mother, but also many friends. “They died at much
too young an age due to stress and malnutrition.”
While still living in Yemen he wrote five books in addition to his work as a professor.
Two were books about poetry, two about literature and one about culture in the
Arab world. Although he no longer has a job as a professor in the Netherlands, he is
certainly not sitting still here either. For example, he translated two Dutch books
into Arabic.
“One is the children’s book ‘All about who I am’, by Stine Jensen. That is a book about
philosophizing with children,” says Saeed. “The other one is ‘This is not about mowing
the lawn. How to read poetry‘, by Ellen Deckwitz.” And he is almost done with the
translation of Hadhramaut’s novel The Vulture.
Saeed’s new book which is about Arab culture will be published in Egypt in January.
In addition, every month he writes a review for Arabic newspapers about a Dutch
book that he likes. For example, “Like Darwin in the city/Evolution in the urban jungle,
by Menno Schilthuizen.”
Together with Danielle van Vree he wrote a play about an asylum seeker. That text
was part of the play Weg, about an asylum seeker who is on hold, a sick, elderly
woman who wants euthanasia and a young man who finds life meaningless. Three
wandering souls whose lives seem to stand still. Last year Weg was performed at
the Amsterdam Fringe Festival.
In addition, he is busy editing the diaries, which he wrote from the age of seven,
into a book. He has already found a publisher, again in Egypt. He’s betting it will be
released in summer 2023. He lets this book start in an original way, on the day of
his birth. “Of course, I have no memory of that, but I base it on what I heard about
it. No, it wasn’t a difficult delivery,” he laughs. “I was the third child.”
That forthcoming book will also discuss the event that turned his life completely
upside down at the age of eighteen. “It happened during my mandatory military
service. As a result of an exhausting march in the sweltering heat, and malarial
fever, I fell into a coma. I was doomed.” But he was sent back from the gate of
heaven after eight days.
“After I woke up, I looked at life with different eyes. I saw life as a gift. Before that, I
took it for granted that I woke up every morning.”
Did he take all his diaries with him to the Netherlands? “No, I photographed
important pages just before I left. My sons helped me with that. Then I burned all
the notebooks.”
His new book will also discuss the fact that Saeed was a kind of imam in the
mosque in his native village from the age of twenty-two for ten years.
“There was no official imam in that mosque. Then they asked me if I could talk to
people every Friday who had questions about life. They apparently thought I was a
smart, wise young man,” he chuckles.
Since he arrived in the Netherlands, he wrote more than forty poems, first in
Arabic, then translated into Dutch himself. “I started writing poems quite quickly in
the asylum seekers’ centre. That kept me going.” He hopes to find a Dutch
publisher for them.
In 2015, the collection of poems Daar fadaat was published in Jordan, about his
early days in the Netherlands.
Three of Saeed’s poems have been placed on the Children of Yemen website, an
initiative of the Zeeland visual artist Ingrid van de Linde. She travelled through
Yemen in 1999 and photographed many children there. It was a wonderful and
unforgettable journey for her. She wants to give something back to that country.
On the website Children of Yemen, she collects artistic expressions of children in
Yemen, and of Yemeni artists there and here. She wants to promote art as an
antidote to the suffering there.
In addition to poems, Saeed also writes song lyrics and composes the melody on
his oud, a pear-shaped stringed instrument. He has been doing this since he was
sixteen. He has now written more than fifty songs. “They are often about love, and
sometimes also about politics. Last October I wrote three more, all in Arabic.” He
shows a video on his phone of an Egyptian singer performing one of his songs. The
melody is wistful.
In 2019, Saeed participated in the ‘digital literature’ project at the Huygens Institute
for Dutch History and Culture. “No, digital literature is not an e-book. It is telling a
story using multimedia tools.”
Both his sons are studying. The oldest attends Delft University of Technology, the
youngest is studying linguistics in Amsterdam. “They speak good Dutch and
English,” he says with paternal pride.
His wife, who was a mathematics teacher in Yemen, has become unable to work
due to chronic neck complaints.
As a new Dutchman with a Muslim background, has he had to deal with
discrimination? He does not know the word discrimination, even if the interviewer
writes it down. He looks for the Arabic translation on his phone. Then he shakes his
head resolutely. “No, no, not experienced. I think the people in the Netherlands are
so friendly. I love this country.” But he is not naive. “Of course, I have heard of Geert
Wilders and Thierry Baudet. I know what they stand for, but I’ve never met them.”
What does he think? Will there be peace in Yemen ten years from now? “I really
hope so. I think there is no other option than for North and South Yemen to
separate again. But even in peace, it will be many, many years before my homeland
recovers from its wounds.”
Interview met Saeed Al-Gariri
door Anke Manschot
“Ik hou van Nederland. Het land van de vrijheid”
In 2014 vluchtte schrijver, dichter en hoogleraar Saeed Al-Gariri vanuit Jemen naar Nederland. Amsterdam werd zijn nieuwe woonplaats. Hoogleraar is hij niet meer, maar schrijven en dichten is nog steeds zijn grote passie. De oorlog in zijn vaderland gaat hem zeer aan het hart.
‘De Amsterdamse huizen die hun voeten in het water wassen, maken me gelukkig,’ schrijft Saeed al-Gariri (1962) op zijn website. Hierop staan mooie overpeinzingen, gedichten en literaire beschouwingen van deze in 2014 uit Jemen gevluchte hoogleraar, dichter en schrijver.
De website is in het Nederlands, een taal die hij qua spreekvaardigheid nog niet optimaal beheerst. Maar Nederlands lezen en schrijven lukt hem goed.
Het interview vindt plaats in het café-restaurant van bioscoop Eye in Amsterdam-Noord, in de buurt van zijn huis.
Het gesprek gaat, vanzelfsprekend, al snel over Jemen, Saeeds vaderland. Hij noemt het ‘het slechtste land ter wereld om te wonen’. “Ja, de situatie is daar denk ik nog erger dan in Oekraïne nu. Er heerst een hongersnood. De elektriciteit werkt meestal niet. Veel ziekenhuizen en scholen zijn gebombardeerd of gesloten. De bevolking is straatarm.”
Hij laat op zijn mobiele telefoon een recente foto zien uit Jemen, die een vriend aldaar hem stuurde. Een jongen met een rugzak om staat voor een school. Er hangt een bord met een tekst in Arabische lettersop de deur. ‘Tot nader order gesloten’, vertaalt Saeed.
Saeed, een moslim zoals bijna iedereen in zijn vaderland, had een gelukkige jeugd. Samen met zijn ouders en zes broers en zusjes woonde hij in een vredig dorp in Zuid-Jemen, vlak bij de zee. In 1983 verhuisde hij naar Mukalla. “Dat is een kosmopolitische, mooie havenstad in de provincie Hadramaut in Zuid-Jemen, waar de witte huizen net zoals in Amsterdam ook hun voeten in het water wassen.”
Hier ging hij werken als hoogleraar literatuur en cultuur. “Zuid-Jemen was tot 1990 een onafhankelijk en socialistisch land,” legt hij uit. “Zwarte mensen werden hier niet zoals in Noord-Jemen als minderwaardig behandeld. Ze hadden bij ons gelijke rechten. In NoordJemen konden ze eigenlijk alleen in de schoonmaak werken of soldaat in een militie worden, in de onderste rang.”
In 1990 werden Zuid-Jemen en Noord-Jemen samengevoegd tot één staat.
“Corrupte dictators en hun kliek verrijkten zich enorm, terwijl de bevolking
alsmaar armer werd.”
Terwijl dit land rijk is aan grondstoffen, zoals olie, goud, koper, zilver,
agaat, smaragd, kwik, bitumen.
“Er kwam een einde aan de vrijheid van meningsuiting. Kritiek hebben op
het regime werd zelfs gevaarlijk. De islam, in dit geval de
moslimbroederschap, raakte verstrengeld met de politiek. Vanaf 1994
moesten vrouwen verplicht een nikaab dragen. Als ik colleges gaf, moesten
de vrouwelijke studenten aan de ene kant van de zaal zitten en de
mannelijke aan de andere kant. Ik zag de gezichten van mijn studentes
niet. Ik zag alleen hun ogen.” “Niet goed,” zo vat hij zijn kritiek hierop
samen. Conflicten tussen bevolkingsgroepen staken de kop op. In 2014
begon een bloedige oorlog. Het land werd gebombardeerd door zowel
Saoedi-Arabië als Iran. Saoedi-Arabië koos de kant van de regeringskliek,
Iran die van de opstandige Houthi-rebellen in het Noorden.
Met meer dan 350.000 doden en vier miljoen vluchtelingen als gevolg,
aldus cijfers van de VN. Besmettelijke ziektes als cholera grepen om
zich heen.
“Mijn moeder is in 2015 omgekomen vanwege die oorlog. Zij had een
probleem met haar maag. Dat zou niet dodelijk zijn geweest als er
medische hulp was geweest. Maar die was er niet voor haar.”
Maar in tegenstelling tot de oorlog in Oekraïne krijgt de oorlog in Jemen
bijna nooit aandacht van de Nederlandse en buitenlandse pers. “Natuurlijk
doet het mij veel verdriet dat de ogen van de wereld niet op mijn vaderland
zijn gericht. En dat de wereld Jemen veel te weinig hulp biedt. Ja, het is
een super ingewikkelde burgeroorlog om uit te leggen, maar dat mag
natuurlijk geen reden zijn er geen aandacht aan te schenken.”
Waarom moest hij vluchten? “Ik was lid van Al Hirak, een vreedzame zuidelijke organisatie die demonstraties organiseerde tegen de dictatuur en voor de onafhankelijkheid van het Zuiden streed. Ook tijdens mijn colleges kwam ik op voor de vrijheid. Sommige studenten gaven hun verslagen hiervan door aan de politie, hoorde ik op een zekere dag van collegadocenten. Zij waarschuwden mij dat mijn leven in gevaar was. Ik had inderdaad al opgemerkt dat ik de hele dag achtervolgd werd door een politieman. Angstaanjagend was dat. Ik heb toen halsoverkop een vliegticket naar Jordanië geboekt, met de bedoeling om van daaruit naar Schiphol te vliegen. Waarom Nederland? “Ik wist dat Nederland een land van de vrijheid is.”
Een bevriende douaneman op de luchthaven in Aden heeft een stempel in zijn paspoort gezet. “Dat was een groot geluk. Als hij die dag geen dienst had gehad, had ik nooit in het vliegtuig mogen stappen. Ik ben via de VIP- ingang van het vliegtuig naar binnen geglipt.”
Na een half jaar in een asielzoekerscentrum in Nederland kreeg hij een verblijfsvergunning. Zijn vrouw en hun twee zonen kwamen daarna
naar ons land.
“In mijn eerste jaren in Amsterdam ging ik vaak op het Centraal Station de gratis krant Metro halen om Nederlands te leren.” Amsterdam doet hem aan Mukalla denken, een havenstad met veel theehuizen waar hij zo gelukkig was met zijn vrouw en zoons voordat de ellende in zijn land begon.
Na een halfjaar in een asielzoekerscentrum in Nederland kreeg hij een verblijfs-vergunning. Zijn vrouw en hun twee zonen kwamen daarna naar ons land.
“In mijn eerste jaren in Amsterdam ging ik vaak op het Centraal Station
de gratis krant Metro halen om Nederlands te leren.”
Amsterdam doet hem aan Mukalla denken, een havenstad met veel theehuizen waar hij zo gelukkig was met zijn vrouw en zoons voordat de ellende in zijn land begon.
Een van zijn lievelingsplekken in zijn nieuwe stad is het standbeeld van Spinoza, vlak bij het Amsterdamse stadhuis. “Ik ga vaak op de sokkel van dit standbeeld zitten om een beetje te mediteren. Spinoza spreekt mij aan vanwege zijn strijd voor gelijkheid en vrijheid.”
Op zijn website staat een lofzang op deze Joodse filosoof. Met daarin onder meer de
zinnen: Ik weet dat de weg naar geluk begint vanaf hier, waar u op staat, waar ik op zit als een verdwaald kind. Ik luister naar u. Ik denk aan uw geweldige vragen. Ik geniet van uw woorden die voorbijgangers niet horen.
Sinds zijn vlucht heeft hij nooit meer zijn geboorteland bezocht. “Ik zal niet veilig zijn als ik daarheen ga,” voorspelt hij somber.
Twee broers en een zus leven nog in Jemen. Een andere zus vond een toevlucht in Maleisië, een broer in Koeweit. Zijn vader en een broer zijn allebei overleden aan een hartstilstand voordat de oorlog in zijn vaderland uitbrak.
Die oorlog kostte Saeed niet alleen zijn moeder, maar ook veel vrienden. “Zij stierven op veel te jonge leeftijd door stress en ondervoeding.”
Toen hij nog in Jemen woonde, heeft hij naast zijn werk als hoogleraar vijf boeken geschreven. Twee over poëzie, twee over literatuur en een over cultuur in de Arabische wereld.
Hoewel hij in Nederland geen baan als hoogleraar meer heeft, zit hij ook hier bepaald niet stil. Zo vertaalde hij twee Nederlandse boeken in het Arabisch.
“Het ene is het jeugdboek Alles over wie ik ben, van Stine Jensen. Dat is een boek over filosoferen met kinderen,” vertelt Saeed. “Het andere is Dit gaat niet over grasmaaien. Hoe lees je poëzie, van Ellen Deckwitz.” En
hij is bijna klaar met de vertaling van de roman De aasgier van Hadramaut.
In januari verschijnt in Egypte een nieuw boek van hem over de Arabische cultuur. Daarnaast schrijft hij elke maand voor Arabische kranten een recensie over een Nederlands boek dat hij mooi vindt. “Zoals ‘Darwin in de stad / Evolutie in de urban jungle’, van Menno Schilthuizen.”
Samen met Danielle van Vree schreef hij een toneeltekst over een asielzoeker. Die tekst maakte onderdeel uit van het toneelstuk Weg, over een asielzoeker die in de wachtstand staat, een zieke, oudere vrouw die euthanasie wil en een jonge man die het leven zinloos vindt.
Drie dolende zielen wier leven lijkt stil te staan. Afgelopen jaar werd Weg opgevoerd op het Amsterdam Fringe Festival.
Daarnaast is hij bezig om de dagboeken, die hij vanaf zijn zevende vol schreef, te bewerken tot een boek. Hij vond al een uitgever, opnieuw in Egypte. Hij gokt erop dat het in de zomer 2023 zal verschijnen. Hij laat dit boek heel origineel beginnen op de dag van zijn geboorte.
“Natuurlijk heb ik daar geen herinnering aan, maar ik baseer het op wat ik erover heb gehoord. Nee, het was geen moeilijke bevalling,” lacht hij. “Ik was het derde kind.”
In dat nog te verschijnen boek zal ook de gebeurtenis aan bod komen die op zijn achttiende zijn leven totaal op zijn kop zette. “Het gebeurde tijdens mijn verplichte militaire diensttijd. Als gevolg van een uitputtende mars in de bloedhitte, en malariakoorts, raakte ik in een coma. Ik was ten dode opgeschreven.” Maar hij werd na acht dagen voor de poort van de hemel terug gesleurd naar de aarde.
“Nadat ik ontwaakt was, keek ik met andere ogen naar het leven. Zag ik het leven als een cadeau. Daarvoor vond ik het vanzelfsprekend dat ik elke morgen weer wakker werd.”
Heeft hij al zijn dagboeken meegenomen naar Nederland? “Nee, ik heb vlak voor mijn vertrek belangrijke pagina’s gefotografeerd. Mijn zoons hebben mij daarbij geholpen. Daarna heb ik alle schriften verbrand.”
In zijn nieuwe boek zal ook aan bod komen dat Saeed vanaf zijn tweeëntwintigste tien jaar lang een soort van imam was in de moskee in zijn geboortedorp.
“Er was geen officiële imam in die moskee. Toen hebben ze mij gevraagd of ik elke vrijdag mensen te woord kon staan die levensvragen hadden. Ze vonden mij blijkbaar een slimme, wijze jongeman,” grinnikt hij.
Sinds hij in Nederland is, schreef hij meer dan veertig gedichten, eerst in het Arabisch, daarna vertaalt hij het zelf in het Nederlands. “Ik ben in het asielzoekerscentrum vrij snel begonnen met dichten. Dat hield me op de been.” Hij hoopt er een Nederlandse uitgever voor te vinden.
In 2015 verscheen in Jordanië de gedichtenbundel Daar fadaat, over zijn begintijd in Nederland.
Drie van zijn gedichten zijn geplaatst op de website Children of Yemen, een initiatief van de Zeeuwse beeldend kunstenares Ingrid van de Linde. Zij reisde in 1999 door Jemen en fotografeerde daar onder meer veel kinderen. Het werd een prachtige en onvergetelijke reis voor haar.
Zij wil dat land graag iets teruggeven. Op de website Children of Yemen verzamelt zij kunstzinnige uitingen van kinderen in Jemen, en van Jemenitische kunstenaars daar en hier. De kunst als tegengif tegen het leed daar.
Behalve gedichten schrijft Saeed ook liedteksten en verzint de melodie erbij op zijn oed, een peervormig snaarinstrument. Dat doet hij al vanaf zijn zestiende. Hij heeft inmiddels meer dan vijftig liedjes geschreven.
“Ze gaan vaak over de liefde, en soms ook over de politiek. Afgelopen oktober heb ik er nog drie geschreven, allemaal in het Arabisch.” Hij laat op zijn telefoon een filmpje zien van een Egyptische zanger die een van zijn liedjes vertolkt. De melodie is weemoedig.
In 2019 werkte Saeed op het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis en Cultuur aan het project ‘digitale literatuur’ mee. “Nee, digitale literatuur is geen e-boek. Het is een verhaal vertellen met behulp van multimediamiddelen.”
Zijn beide zoons studeren. De oudste aan de Technische Universiteit in Delft, de jongste taalwetenschap in Amsterdam. “Ze spreken goed Nederlands en Engels,” zegt hij met vaderlijke trots.
Zijn vrouw, die in Jemen wiskunde docent was, is vanwege chronische nekklachten arbeidsongeschikt geworden.
Heeft hij als nieuwe Nederlander met een moslimachtergrond te maken gehad met discriminatie? Hij kent het woord discriminatie niet, ook niet als de interviewster het opschrijft. Hij zoekt op zijn telefoon de Arabische vertaling. Daarna schudt hij zijn hoofd resoluut. “Nee, nee, niet meegemaakt. Ik vind de mensen in Nederland zo vriendelijk. Ik hou van dit land.”
Maar hij is niet naïef. “Natuurlijk heb ik van Geert Wilders en Thierry Baudet gehoord. Ik weet waar zij voor staan, maar ik heb hen nooit ontmoet.”
Wat denkt hij? Zal het over tien jaar vrede zijn in Jemen? “Ik hoop het van harte. Ik denk dat er niks anders op zit dan dat Noord- en Zuid Jemen weer uit elkaar gaan. Maar ook als het vrede is, zal het nog vele, vele jaren duren voordat mijn vaderland van zijn wonden is hersteld.”